Wanneer je je fototoestel op de automatische stand hebt staan denk je er niet zoveel aan, maar de meeste foto toestellen hebben een diafragma en dat diafragma heeft belangrijke functies bij het maken van de foto's.
Het diafragma
In onderstaande afbeelding stelt elke cirkel de lens van je camera voor. De driehoeken daarbinnen vormen samen het diafragma. Linksboven staat het diafragma helemaal open en laat het dus veel licht naar binnen, het diafragma getal is dan klein (er wordt weinig licht tegengehouden). Rechtsonder daarentegen blijft nog maar een klein gaatje over en komt er nauwelijks nog licht op de sensor, het diafragmagetal is nu groot (er wordt veel licht tegengehouden.
Verschillende diafragma's
Effect van de diafragmainstelling
Het instellen van het diafragma heeft een aantal effecten, waarvan ik de twee belangrijkste zal bespreken.
Allereerst heeft de diafragmainstelling invloed op de sluitertijd. Wanneer het diafragmagetal klein is en er dus weinig licht wordt tegengehouden, komt er veel licht op de sensor en kan de sluitertijd dus kort zijn.
Wanneer er op een mooie zonnige dag veel licht is en de sluitertijd toch al kort is, kan dit tot gevolg hebben dat het diafragma niet helemaal open kan staan. De kortste sluitertijd bepaalt dan het kleinste diafragmagetal. Gebruik je toch een kleiner diafragmagetal dan wordt de foto overbelicht.
Wanneer het schemert is het andersom. Je kunt wel een groot diafragmagetal gebruiken, waarbij de lens dus weinig licht doorgeeft, maar dan betekent het een onderbelichte foto of een erg lange sluitertijd.
Een tweede effect van de instelling van het diafragma is de scherptediepte. Dit wordt door fotografen ook wel bokeh genoemd. Bij een klein diafragmagetal staat het diafragma helemaal open en dat heeft tot gevolg dat er, wanneer je van je afkijkt, maar een klein deel van de afstand scherp wordt weergegeven. Wanneer het diafragmagetal daarentegen groot is en het overblijvende gat klein, dan zal er veel meer scherp zijn. Om niet in de theorie te blijven hangen heb ik een eenvoudige opstelling gemaakt om dit te verduidelijken.
De opstelling
Ik maak de onderstaande foto's van de linkerkant van de bovenstaande afbeelding. Het schaakbord staat dus op de achtergrond, de camera ervoor, de telelens weer wat dichterbij en het normale objectief staat het dichtstbij.
Onderstaande foto's heb ik steeds met een hoge ISO-waarde van 3200 gemaakt. Op de voor- en nadelen daarvan zal ik in een ander artikel nog nader ingaan. Voor nu is het handig om nog een goede foto te kunnen maken met de grootste diafragmawaarde.
diafragma 3,8
De eerste foto maak ik met een klein diafragmagetal (3,8). Er komt daardoor veel licht op de sensor en dat betekent dat de sluitertijd slechts 1/1600 seconde hoeft te zijn om toch een goed belichte foto op te leveren. De Camera is scherp, maar het schaakbord begint al wat waziger te worden. De telelens wordt al duidelijker wazig. De standaardlens op de voorgrond is al bijna niet meer te herkennen.
diafragma 9
In het tweede voorbeeld gaat het diafragma een stukje dicht door het getal op 9 in te stellen. Daardoor komt er minder licht op de sensor en moet de sluitertijd dus langer worden, deze wordt in deze situatie 1/320 seconde. Je ziet dat de camera nog steeds scherp is, het schaakbord en de telelens aan de rechterkant al aanmerkelijk scherper zijn geworden. Op de voorgrond worden de letters linksboven in de afbeelding al een beetje scherper en zijn ze bijna leesbaar.
diafragma 14
In het derde voorbeeld gaat het diafragma opnieuw een stukje dichter door het getal nu op 14 in te stellen. Daardoor komt er nog minder licht op de sensor en moet de sluitertijd dus opnieuw langer worden, deze wordt in deze situatie 1/125 seconde. Je ziet dat de camera nog steeds scherp is, het schaakbord en de telelens aan de rechterkant al goed scherp zijn geworden. Op de voorgrond worden de letters linksboven in de afbeelding al aanzienlijk scherper en zijn nu leesbaar geworden.
diafragma 22
In het laatste voorbeeld gaat het diafragma opnieuw een stukje dichter door het getal nu op 22 in te stellen. Daardoor komt er nog minder licht op de sensor en moet de sluitertijd dus opnieuw langer worden, deze wordt in deze situatie 1/50 seconde. Je ziet dat niet alleen de camera scherp is, maar ook het schaakbord en de beide lenzen. Op de voorgrond worden nu zelfs de kleine letters links halverwege de hoogte van de afbeelding al aanzienlijk scherper en zijn nu goed leesbaar geworden.
Toepassing
Daar waar ik in dit voorbeeld ben uitgegaan van een scherp object op de achtergrond, zal het ook vaak andersom gebeuren. Bijvoorbeeld bij portretfoto's van iemand kun je met een klein diafragmagetal en voldoende afstand tot de achtergrond de storende werking van allerlei details op de achtergrond voorkomen. Deze worden dan net als de lenzen wazig en vallen dus minder op en de aandacht zal daardoor juist op het model komen te vallen.
Om dit toe te passen op je camera stel je de camera in op de diafragmavoorkeuze. Op veel camera's is dit de A-stand (de A van Aperture, het Engelse woord voor diafragma). In deze stand past de sluitertijd zich automatisch aan de diafragmainstelling aan en krijg je toch een goed belichte foto. Je kunt de camera ook in de M-stand (M van Manual, het Engelse woord voor handmatig) zetten, maar dan moet je zelf de goede sluitertijd instellen.
Neem de tijd om eens met deze instelling te experimenteren en let daarbij goed op het focuspunt. Zorg daarmee dat je het juiste gedeelte scherp krijgt.
Veel succes!